Duurzame voeding is een evenwichtsoefening
Klimaat
|22 augustus 2020
Een duurzaam voedingspatroon moet voor iedereen gezond, aanvaardbaar en betaalbaar zijn. Het samenstellen van duurzame voeding is dan ook een delicate evenwichtsoefening. Een omschakeling in een aantal voedingsmiddelen kan de voedingswaarde en de voetafdruk van je dieet namelijk aanzienlijk beïnvloeden. Rekenmodellen zoals Optimeal®, ontwikkeld in Nederland, helpen de impact van voedselkeuzes op het milieu, de gezondheid en de voedselprijzen weer te geven.
Het Optimeal®-model berekent de nutritionele, milieu- en prijsimpact wanneer een bepaalde voedselcategorie wordt weggelaten of vervangen. De referentievoeding in het model is gebaseerd op de aanbevolen dagelijkse inname van voedingsstoffen en voedingsmiddelen zoals geadviseerd door de Nederlandse Gezondheidsraad en het Voedingscentrum. Om de milieu-impact van het voedsel dat we consumeren te berekenen, werd een beroep gedaan op gegevens uit de levenscyclusanalysemethodiek.
“Eigenlijk berekent Optimeal® welke voedingsproducten je moet consumeren om de voedingsstoffen te vervangen die je uitsluit door bepaalde voedingsmiddelen te schrappen. Het gaat natuurlijk om een gestandaardiseerd model, maar het geeft wel inzicht in hoe je zowel gezondere als duurzamere voeding kan samenstellen”, zegt dr. Stephan Peters.
Voor zuivel zijn de resultaten alvast positief: “De voedingsstoffen uit zuivel moeten worden gecompenseerd door verschillende andere voedingsproducten en niet door individuele voedingsstoffen. Dat betekent dat niet alleen eiwit moet worden vervangen, maar ook calcium, vitamine A, B12, B6 en zo verder”, legt hij uit.
“Daarvoor zou je al grote hoeveelheden van voornamelijk bonen, peulvruchten en groenten moeten eten. Verrassend genoeg is de CO2-voetafdruk van de alternatieve voeding ongeveer gelijk aan die van zuivelproducten”, vervolgt dr. Peters.
Gezond en duurzaam én ook betaalbaar en aanvaardbaar
Naast de aanbevolen voedingspatronen en voedingsinname, nam Optimeal® de vier dimensies van duurzame voeding over zoals gedefinieerd door de FAO, de Voedsel- en Landbouworganisatie van de VN: gezondheid, duurzaamheid, betaalbaarheid en culturele acceptatie. Het model werd dus zo ontworpen om voedingspatronen voor te stellen die zo dicht mogelijk aanleunen bij het aanbevolen voedingspatroon met betrekking tot deze vier dimensies.
Dr. Peters licht toe: “Een voedingspatroon kan gemakkelijk een lage uitstoot hebben, maar tegelijk ongezond, duur of niet vertrouwd zijn. Een heel grote hoeveelheid groenten is bijvoorbeeld duurder. Of neem snoep en snacks, die zijn goedkoop maar ongezond. Daarom streven we ernaar om de aanbevelingen van de Nederlandse voedingsrichtlijnen op te volgen.”
Vermijd snelle conclusies
Volgens dr. Stephan Peters moet het volledige potentieel van het rekenmodel nog worden uitgerold. “We willen het model meer nuance kunnen geven. Door de voedselgroepen uit te breiden, integreren en vergroten we de dimensies van de milieu-impact op wateren landgebruik”, legt hij uit.
Tot nu toe werd Optimeal® algemeen erkend in de Europese wetenschapsgemeenschap. Maar volgens dr. Peters kan het een grotere impact hebben buiten de academische wereld.
“Optimeal® en aanverwante lineaire programmeertools kunnen het publieke debat kwalificeren. De algemene opvatting dat dierlijk voedsel altijd een grotere milieuimpact heeft dan plantaardig voedsel is te kort door de bocht. Er zijn meer consequenties dan wat onder meer beleidsmakers doorgaans vertellen. We hebben meer nuancering nodig”, zegt hij.
Daarom is het voor dr. Peters belangrijk dat we het debat over duurzame voeding respectvol aangaan en ons onthouden van snelle conclusies. We zullen de goede dingen van een gezond, voedzaam en betaalbaar voedingspatroon moeten behouden om een nog duurzamere productie te kunnen creëren.
“Als je voedingspatronen verandert, heeft dat soms totaal onverwachte gevolgen. Het is een delicaat evenwicht tussen economische, culturele, ecologische en gezondheidsaspecten. Als je het voedselsysteem of de consumptie wil veranderen, moet je rekening houden met alle vier factoren. Negeer je er eentje, dan is het geheel gedoemd om te mislukken. Daarnaast moet je de gevolgen kritisch bekijken. Dat vergeten we vaak”, besluit dr. Stephan Peters.
Optimeal® neemt referenties van de gemiddelde Nederlandse voeding op basis van de Nederlandse Nationale Voedselconsumptiepeiling, en vanaf september 2020 maken EU-gegevens deel uit van de referentiegegevens. Het model omvatte tot dusver een levenscyclusanalyse van 208 producten uit verschillende voedselgroepen. Het model maakt het mogelijk om de inname van verschillende voedselgroepen zoals brood, vis, fruit, groenten, zuivel etc. aan te passen.